Theo các bác sĩ, đột quỵ được xem là bệnh của người lớn t.uổi. Thế nhưng, những năm gần đây, tỷ lệ người trẻ bị đột quỵ có xu hướng gia tăng, nguyên nhân đột quỵ cũng rất khác với người lớn t.uổi.
TS. Hồ Minh Tuấn, Trưởng khoa Tim, Bệnh viện FV cho biết, bệnh viện hầu như tuần nào cũng tiếp nhận cấp cứu trường hợp người trẻ bị đột quỵ. Đáng lo ngại, số người trẻ bị đột quỵ cũng tăng dần theo từng năm. Điều này cho thấy, người trẻ thường khá chủ quan với sức khỏe của bản thân và có xu hướng coi đột quỵ là bệnh của người lớn t.uổi, do vậy không ít trường hợp được đưa đến bệnh viện khi các triệu chứng trở nặng.
Bác sĩ Hồ Minh Tuấn và e-kip thực hiện kỹ thuật đóng dù ngừa đột quỵ cho bệnh nhân. Ảnh: FV
Mới đây, bệnh viện tiếp nhận cấp cứu một bệnh nhân nữ 35 t.uổi, được người nhà đưa tới trong tình trạng mệt mỏi, tê tay và nửa mặt không cử động được. Nhận thấy đây là triệu chứng điển hình của một cơn đột quỵ, các bác sĩ chuyên khoa Tim nhanh chóng tiến hành chụp phim não cho bệnh nhân. Kết quả cho thấy, não bệnh nhân bị tổn thương do nhồi m.áu não cấp tính. Nguyên nhân gây ra đột quỵ ở nữ bệnh nhân này xuất phát từ lỗ bầu dục, đây là một lỗ nằm giữa hai tâm nhĩ của tim, cục m.áu đông đã đi qua lỗ thông này lên não.
“Mọi t.rẻ e.m sinh ra đều có lỗ bầu dục và lỗ này sẽ đóng lại trong khoảng từ 6 tháng đến một năm sau sinh. Tuy vậy, khoảng 20% người trưởng thành vẫn còn lỗ hình bầu dục ở tim, đây là yếu tố nguy cơ gây đột quỵ. Những ai bị đột quỵ do nguyên nhân này cần phải xử lý để tránh tái phát, đặc biệt là ở bệnh nhân trẻ”, bác sĩ Tuấn giải thích thêm.
Theo bác sĩ Hồ Minh Tuấn, trong thực tế, tỷ lệ người bị tái đột quỵ cao gấp 5 lần so với người chưa từng bị trước đó và lần thứ 2 bị đột quỵ sẽ nặng hơn. Để phòng ngừa tái đột quỵ, quan trọng nhất là phải tìm ra nguyên nhân gây đột quỵ. Do đó, bên cạnh liên tục cập nhật các kỹ thuật điều trị tăng cơ hội hồi phục cho bệnh nhân, thời gian qua Bệnh viện FV còn chú trọng đến việc tìm ra nguyên nhân gây đột quỵ để phòng ngừa các nguyên nhân thứ phát, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân sau điều trị.
Qua ghi nhận, nguyên nhân bị đột quỵ ở người trẻ có nhiều điểm khác so với người lớn t.uổi. Thống kê cho thấy, khoảng 20 – 30% các nguyên nhân đột quỵ ở người trẻ đến từ tim. Cụ thể, cục m.áu đông hình thành trong buồng tim hoặc khối tĩnh mạch dưới chân chạy qua lỗ thông ở tim rồi lên não. Một số người bị bệnh về đông m.áu, tăng đông tạo huyết khối ở tĩnh mạch não, gây ra đột quỵ.
Riêng ở nữ giới, có những người bị đột quỵ do dùng thuốc ngừa thai chứa estrogen cao trong một thời gian dài. Bệnh nhân đột quỵ trẻ nhất mà Bệnh viện FV từng điều trị là một phụ nữ 22 t.uổi. Bệnh nhân này sử dụng thuốc ngừa thai trong một thời gian dài, cộng với việc dùng thuốc kháng viêm. Chính sự ảnh hưởng của hai loại thuốc đã gây ra chứng đột quỵ.
Bên cạnh đó, lối sống ít vận động, t.iền sử gia đình có người đột quỵ, bị mắc bệnh tim mạch cũng góp phần gia tăng nguy cơ đột quỵ ở người trẻ.
“Khả năng hồi phục cho người bị đột quỵ phụ thuộc rất nhiều vào việc điều trị sớm. Thời gian “vàng” để làm tan cục m.áu đông chỉ có thể trong vòng từ 4 đến 6 giờ, nếu chậm hơn, tuần hoàn m.áu không lưu thông có thể dẫn đến vùng não đó b.ị h.oại t.ử. Do đó, khi xuất hiện các triệu chứng như mắt mờ, chỉ nhìn thấy rõ một bên; giọng nói bị đớ, nói không ra tiếng; mặt bị lệch sang một bên; mất thăng bằng, đi không vững, bị ngã … bệnh nhân cần được đưa đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt”, bác sĩ Hồ Minh Tuấn nhấn mạnh.
Bác sĩ cũng khuyến cáo, khi phát hiện ra bị bệnh đột quỵ, người nhà bệnh nhân không sử dụng các thủ thuật dân gian như chích vào đầu ngón tay. Nếu tập trung quá nhiều vào thủ thuật dân gian có thể làm chậm trễ thời gian “vàng” điều trị cho bệnh nhân.
Đột quỵ là căn bệnh nguy hiểm nhưng hơn 80% trường hợp có thể phòng ngừa bằng cách kiểm soát các yếu tố nguy cơ, chủ động tầm soát. Bất kỳ ai, ở mọi độ t.uổi đều nên tầm soát đột quỵ định kỳ, đặc biệt là trong mùa lạnh. Việc này càng cần thiết đối với những người có yếu tố nguy cơ cao như trên 55 t.uổi, mắc các bệnh nền (tăng huyết áp, đái tháo đường, béo phì, mỡ m.áu cao, dị dạng, phình mạch m.áu não…), hút t.huốc l.á, uống nhiều rượu bia hoặc sử dụng các chất kích thích.
Chóng mặt, xây xẩm mặt mày… cảnh báo ‘cái c.hết bất thình lình’
Chóng mặt, xây xẩm mặt mày, nhức đầu… nhiều người thường coi đó là thiếu m.áu não thông thường nhưng đó là dấu hiệu cảnh báo cơn tai biến mạch m.áu não trong tương lai.
Các bác sĩ BV Đa khoa tỉnh Phú Thọ mới đây đã cấp cứu cho một bệnh nhân 70 t.uổi bị đột quỵ. Điều đáng nói, người bệnh này đã có triệu chứng chóng mặt báo hiệu cơn thiếu m.áu não thoáng qua từ 2 tuần trước nhưng bệnh nhân chỉ ở nhà mua thuốc điều trị.
Đến khi cơn đột quỵ xảy ra người bệnh mới được đưa đến bệnh viện cấp cứu. Khi vào viện, bệnh nhân tỉnh, chóng mặt bồng bềnh, buồn nôn, nôn nhiều, đi lại mất thăng bằng.
Qua thăm khám, các bác sĩ nhận thấy bệnh nhân có nhồi m.áu não tiểu não hai bên, tín hiệu động mạch thân nền kém. Bệnh nhân được điều trị nội khoa phác đồ nhồi m.áu não.
Hay như trường hợp người đàn ông 65 t.uổi, được người nhà đưa vào BV Tim mạch, Đột quỵ Cần Thơ khám khi bệnh nhân đột ngột ngã quỵ. Sau đó bệnh nhân tự đứng lên nhưng cảm giác tay chân phải yếu.
Người nhà vội đưa đi bệnh viện cấp cứu ngay, trong vòng 1 giờ sau khi ngã. Bệnh nhân được chẩn đoán đột quỵ và được sử dụng thuốc tiêu sợi huyết. Bệnh nhân phải tiếp tục với các bài trị liệu phục hồi chức năng mới mong trở lại cuộc sống bình thường.
Theo TS BS Trần Chí Cường – Chủ tịch Hội Can thiệp Thần kinh TP.HCM, ông gặp rất nhiều bệnh nhân vào viện cấp cứu vì đột quỵ và trước đó họ đã có các dấu hiệu cảnh báo đột quỵ nhưng không ai quan tâm, chủ quan. Người dân thường coi đó là các triệu chứng thiếu m.áu não thoáng qua.
Từ trước tới nay, thiếu m.áu não thoáng qua người dân vẫn chủ quan nhưng thực chất cơn thiếu m.áu não thoáng qua là dấu hiệu bắt đầu nâng mức cảnh báo đây chính là cơn đột quỵ nhẹ.
TS BS Trần Chí Cường khám cho bệnh nhân.
Theo TS Cường, người bệnh thường có các triệu chứng như: xây xẩm mặt mày, chóng mặt có thể đang ngồi cũng thấy chóng mặt, đang nằm cũng thấy chóng mặt, có cảm giác tê yếu chân tay, 1 nửa cơ thể, đang nói bạn lại khó nói hơn, không kiểm soát được giọng nói của mình.
Có nhiều bệnh nhân đang phát biểu trong cuộc họp tự nhiên lại phát âm sai, gọi tên bạn bè, đồng nghiệp sai. Hay bệnh nhân mất ý thức thoáng qua, có thể té ngã thoáng qua trong vài giây sau đó phục hồi trở lại.
Có những người, họ không yếu tay chân nhưng họ nói đang ăn cơm thì rơi đũa, rới bát. Họ không kiểm soát được tay của mình. Bệnh nhân cảm nhận mình đang kiểm soát hành động đó nhưng tay không tự chủ được. Đây là các điển hình của cơn thiếu m.áu thoáng qua.
Điển hình hơn nữa, người bệnh tự nhiên tối sầm mắt và từ từ lại sáng lên lại – dấu hiệu điển hình cơn thiếu m.áu thoáng qua.
Nếu bạn có 3 – 4 trong các dấu hiệu trên, TS Cường nhấn mạnh, là dấu hiệu cảnh báo t.iền đột quỵ. Các triệu chứng này không hoàn toàn lành tính mà 80% bạn có triệu chứng này thì trong 6 tháng tới bạn sẽ bị đột quỵ. Có trường hợp ngày hôm qua có dấu hiệu thoáng và đến nay đã đột quỵ nặng, hôn mê sâu.
Nếu bạn chỉ đơn thuần chóng mặt như do uống bia, rượu, say tàu xe, mất ngủ quá nhiều thì đây là chóng mặt đơn thuần, bạn không giữ được thăng bằng nên nằm nghỉ là hết.
Còn bạn chóng mặt kèm theo nôn ói, nhắm mắt thì đỡ, mở mắt thì chóng mặt, nhà cửa đổ thì đây là chóng mặt do rối loạn t.iền đình.
Chóng mặt, nôn ói, tê yếu tay chân, mặt méo, nói đớ thì đây là dấu hiệu đột quỵ bạn cần đến bệnh viện ngay.
Với bệnh nhân như vậy, đến khám bác sĩ nắm tay thấy rõ tay họ yếu hơn nhưng bạn vẫn nhận ra được họ đang đứng trước cơn đột quỵ sắp xảy ra. Trong cộng đồng, TS Cường cho biết cách bạn test thử người đó có đột quỵ hay không đó là giơ tay lên và cho ngón cái, ngón trỏ tạo thành hình tròn, nếu bạn không làm được thì đó là cảnh báo cơn đột quỵ nhẹ, trong tương lai gần có thể đột quỵ nặng.
Vì vậy, khi bạn có triệu chứng trên cần đến cơ sở y tế ngay không nên chờ có cơn đột quỵ mới tới bệnh viện. Nếu bệnh nhân có bệnh nền như tăng huyết áp, đái tháo đường… bạn cần xem bệnh nhân có sử dụng thuốc không.
Một người khoẻ mạnh bình thường nhưng có các triệu chứng cảnh báo trên thì nên đưa người bệnh đến cơ sở y tế có điều kiện chụp CT và thực hiện cận lâm sàng cao cấp để chẩn đoán và cứu chữa sớm nhất cho người bệnh.
TS Cường khẳng định mọi trì hoãn chỉ làm hại người bệnh thêm. Hiện nay với những thiết bị công nghệ mới có thể phát hiện những bất thường tại các mạch m.áu não.
Khi phát hiện sớm một động mạch thân nền bị hẹp, việc điều trị sẽ hiệu quả, an toàn hơn so với khi phát hiện động mạch thân nền đã bị tắc.
