Khi gặp lạnh, cơ thể sinh ra phản xạ tự bảo vệ và co mạch, giữ ấm cho cơ thể.
Bác sĩ can thiệp cho bệnh nhân đột quỵ tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ. Ảnh: BSCC
Ở người có bệnh lý nền, mức độ đàn hồi của mạch m.áu giảm, áp lực trong lòng mạch tăng lên. Từ đó, khiến huyết áp tăng cao gây vỡ mạch m.áu não, xuất huyết não.
Nguy cơ ở người có bệnh nền
Theo Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia, đợt không khí lạnh từ ngày 17/12 có cường độ mạnh, kéo dài nhiều ngày. Đây là đợt rét hại diện rộng đầu tiên trên toàn Bắc bộ trong năm nay, nhiệt độ thấp nhất có thể xuống dưới 11 độ.
Thời tiết thay đổi, lạnh đột ngột khiến các mạch m.áu co lại, dẫn tới tăng huyết áp, gây xuất huyết não. Khi trời lạnh, nhiều người có xu hướng ít vận động, dẫn tới tăng cân. Đó cũng là yếu tố làm tăng huyết áp và nguy cơ đột quỵ.
Ông N.Q.V. (67 t.uổi, Tam Nông, Phú Thọ) được con cháu đưa vào viện cấp cứu, biểu hiện liệt nửa người, nói khó. Trước đó, người nhà phát hiện ông V. nằm bất động trước cửa nhà vệ sinh. Bác sĩ chẩn đoán ông V. bị nhồi m.áu não. Bệnh nhân có t.iền sử tăng huyết áp, mắc bệnh mạch vành nhưng không sử dụng thuốc đều đặn. Bác sĩ đã kê thuốc tiêu sợi huyết cho bệnh nhân. Hiện, ông V. đang hồi phục.
Theo các nghiên cứu, khi nhiệt độ giảm 5 độ C, nguy cơ đột quỵ tăng lên 7%. Trung bình mỗi ngày, Trung tâm Đột quỵ – Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ tiếp nhận khoảng 6 bệnh nhân bị đột quỵ trong những ngày lạnh sâu. Theo TS.BS Nguyễn Quang Ân – Giám đốc Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ, đột quỵ là vấn đề “ nóng” về y tế của toàn cầu và Việt Nam.
Đột quỵ là hậu quả của nhiều bệnh lý khác như: Tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh lý van tim, bệnh lý chuyển hóa đặc biệt là tăng mỡ m.áu. Ngoài ra, stress trong cuộc sống, công việc cũng có thể gây đột quỵ. Những thay đổi đột ngột của thời tiết nhất là lạnh cực đoan làm gia tăng số ca mắc. Với những người có bệnh lý nền, nguy cơ này càng cao.
Nguyên nhân chính là khi gặp lạnh, cơ thể sinh ra phản xạ tự bảo vệ và co mạch, giữ ấm cho cơ thể. Ở người có bệnh lý nền, mức độ đàn hồi của mạch m.áu giảm, áp lực trong lòng mạch tăng lên. Từ đó, khiến huyết áp tăng cao gây vỡ mạch m.áu não, xuất huyết não.
Theo bác sĩ Ân, mọi triệu chứng của đột quỵ đều xuất hiện đột ngột như: Tê chân, tay một bên, méo miệng, nói khó, nhìn mờ. Một số người có biểu hiện chóng mặt, đau đầu. Bệnh nhân đột quỵ phải được cấp cứu kịp thời bởi não bộ cần cung cấp oxy trở lại. Nếu chậm, vùng não sẽ c.hết, người bệnh có thể t.ử v.ong. “Thời gian vàng” cấp cứu là 6 giờ kể từ khi xuất hiện triệu chứng.
Người nhà cần đưa bệnh nhân tới cơ sở uy tín, không nên qua cơ sở y tế chưa có chuyên môn điều trị đột quỵ, trì hoãn thời gian cấp cứu. Bệnh nhân có thể dùng thuốc tiêu sợi huyết hoặc lấy huyết khối cơ học. Bác sĩ Ân khuyến cáo không nên cho người bệnh ăn, uống gây sặc phổi. Người đột quỵ huyết áp tăng cao cũng không nên chờ uống thuốc hạ huyết áp mới vào viện, lãng phí “thời gian vàng”.
Bệnh nhân đột quỵ tăng vào mùa Đông
Theo TS.BS Nguyễn Thị Minh Đức – Khoa Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, nhiều nghiên cứu trên thế giới cũng như trong nước đã khẳng định, đột quỵ có mối liên quan mật thiết với thời tiết.
Các nghiên cứu tại Pháp cho thấy, đỉnh cao của đột quỵ tại nước này rơi vào các tháng Hai và tháng Tư – thời điểm trời lạnh nhất trong năm. Các nghiên cứu từ các quốc gia như Phần Lan, Australia, Mỹ, Đức, Đài Loan, Trung Quốc và Iran đều báo cáo rằng đột quỵ xảy ra thường xuyên hơn trong những tháng lạnh.
Ở Việt Nam, bệnh nhân đột quỵ tăng từ 15 – 20% vào mùa Đông. Cụ thể, ở miền Bắc thường gặp các ca nhồi m.áu não vào tháng 11, 12, 1; Miền Trung hay gặp nhồi m.áu não vào tháng 10, xuất huyết não thường tháng 12.
Tại miền Nam, giai đoạn tháng 11, 12, và tháng 1 xảy ra đột quỵ não nhiều như phía Bắc. Trong 3 tháng này, số lượng bệnh nhân đột quỵ bao gồm nhồi m.áu não và xuất huyết não tùy địa phương chiếm từ 30 – 50% tổng số bệnh nhân đột quỵ của cả năm.
Bác sĩ Minh Đức cũng cho biết thêm, khoảng 60 – 70% các bệnh nhân đột quỵ xảy ra vào nửa đêm và buổi sáng sớm. Đây là thời điểm nhiệt độ thường lạnh hơn buổi trưa, chiều. Thêm nữa, tỷ lệ bệnh nhân đột quỵ não có tăng huyết áp vào mùa lạnh cao hơn mùa nóng, chiếm khoảng 85%.
Làm rõ cơ chế vì sao lại dễ bị đột quỵ vào mùa lạnh, TS.BS Minh Đức cho hay, khi nhiệt độ giảm, cơ thể con người có phản xạ tăng tiết catecholamine nhằm co các mạch m.áu ngoại vi để giữ nhiệt làm ấm cơ thể.
Tình trạng co mạch sẽ làm tăng trương lực mạch m.áu dẫn đến huyết áp tăng cao. Điều này khiến người bệnh dễ bị c.hảy m.áu trong não, gây nên xuất huyết não, đặc biệt ở các bệnh nhân có kèm theo xơ vữa động mạch.
Thêm vào đó, hiện tượng co mạch giúp giữ cơ thể không mất nước cũng làm tăng độ nhớt m.áu. Nhiệt độ giảm cũng làm cơ thể tăng sản xuất hồng cầu và tiểu cầu nhằm tăng sự trao đổi chất của cơ thể, dẫn đến m.áu vón cục tạo thành cục m.áu đông.
Từ đó, tăng nguy cơ tắc nghẽn mạch m.áu, dễ dẫn đến nhồi m.áu não. “Việc ăn những thức ăn chứa nhiều năng lượng giúp làm ấm cơ thể nhưng lại ít vận động khi trời lạnh cũng là yếu tố góp phần tăng nguy cơ đột quỵ mùa lạnh”, TS.BS Minh Đức chia sẻ.
Theo chuyên gia này, để phòng đột quỵ mùa lạnh, cần kiểm soát tốt huyết áp, đường huyết, bệnh tim mạch, sử dụng thuốc chống đông m.áu. Đồng thời, cần có chế độ ăn lành mạnh, tránh căng thẳng, stress trong cuộc sống.
Ngoài ra, người dân nên vận động nhẹ nhàng từ 3 – 5 phút trước khi xuống giường vào buổi sáng. Giữ nhiệt độ trong nhà cân bằng, không để xuống thấp dưới 25 độ C và cân bằng với nhiệt độ ngoài trời. Uống nước ấm, hạn chế ăn đồ lạnh. Không tắm muộn cũng như không tắm nước lạnh, sử dụng nước ấm khoảng 37 độ C là phù hợp nhất.
Việc giữ ấm cơ thể, nhất là vùng đầu và cổ trong mùa lạnh rất quan trọng. Cần lưu ý việc thay đổi nhiệt độ đột ngột có thể g.ây s.ốc nhiệt. Đồng thời, tăng cường hoạt động thể dục nhẹ nhàng 30 phút mỗi ngày để hỗ trợ tim mạch cần tuân theo nguyên tắc không hoạt động quá sức.
Trời chuyển lạnh đột ngột, bác sĩ cảnh báo gia tăng bệnh nhân tai biến, đột quỵ
Trời chuyển lạnh đột ngột làm gia tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh lý, đặc biệt là bệnh lý liên quan đến tai biến mạch m.áu não.
ThS.BS Đoàn Dư Mạnh, thành viên Hội bệnh mạch m.áu Việt Nam cho biết, khi thời tiết trở lạnh, sự mất cân bằng giữa nhiệt độ trong nhà và ngoài trời, đặc biệt là khi từ môi trường ấm bước ra trời lạnh, có thể khiến cơ thể không thích nghi kịp.
Tình trạng này gây ra cơ chế co thắt của mạch m.áu khi gặp nhiệt độ lạnh, cũng như dễ hình thành cục m.áu đông gây nhồi m.áu não.
Bên cạnh đó, nó làm tăng áp lực trong hệ thống mạch m.áu. Tăng huyết áp đột ngột có thể làm vỡ các mạch m.áu nhỏ trong não, dẫn đến xuất huyết não.
ThS.BS Đoàn Dư Mạnh, thành viên Hội bệnh mạch m.áu Việt Nam. (Ảnh: BSCC)
Những điều đó có thể làm tăng nguy cơ xảy ra các vấn đề sức khỏe như tai biến mạch m.áu não, đột quỵ có nguy cơ t.ử v.ong cao, hoặc để lại các di chứng như yếu liệt, di chứng thần kinh..
“Ở Việt Nam bệnh nhân tai biến mạch m.áu não tăng 15 – 20% vào mùa đông. Trong đó, khoảng 60 – 70% các trường hợp xảy ra vào nửa đêm và buổi sáng sớm, khi nhiệt độ ngoài trời lúc này xuống thấp hơn ban ngày.
Tỷ lệ bệnh nhân tai biến có tăng huyết áp vào mùa lạnh cao hơn mùa nóng, chiếm khoảng 85%“, BS Mạnh nói.
Ai cũng có nguy cơ tai biến và gặp phải các bệnh lý về tim mạch. Tuy nhiên, những đối tượng nguy cơ cao gồm: người cao t.uổi, có bệnh lý nền về tăng huyết áp, tiểu đường, suy giãn tĩnh mạch, béo phì, rối loạn chuyển hóa lipid m.áu, thường xuyên sử dụng t.huốc l.á rượu bia.
Mỗi tháng Trung tâm đột quỵ (Bệnh viện Bạch Mai) cấp cứu cho hàng nghìn bệnh nhân, số lượng bệnh nhân đặc biệt tăng vào những ngày lạnh rét. (Ảnh minh họa: Gia Khiêm)
Một số dấu hiệu nhận biến tai biến mạch m.áu não
Vị chuyên gia về mạch m.áu cho biết, khi chúng ta có các biểu hiện sau cần đến bệnh viên để thăm khám kịp thời:
– Người bệnh có dấu hiệu chảy xệ và méo một bên mặt, mí mắt sụp xuống.
– Một bên tay hoặc một bên cơ thể yếu và tê liệt, không thể cùng lúc nâng hai tay lên cao khỏi đầu, nâng thẳng tay.
– Biểu hiện nói lắp, nói khó hiểu, khó nói hết một câu hoàn chỉnh.
Phòng bệnh tai biến
Để phòng tránh bị tai biến vào mùa lạnh, bác sĩ Mạnh khuyến cáo nên hạn chế ra ngoài trời lạnh đột ngột vào buổi đêm và sáng sớm.
Người dân cũng cần duy trì chế độ ăn uống tập luyện khoa học, tránh căng thẳng; nên vận động nhẹ nhàng 3-5 phút trước khi xuống giường vào buổi sáng.
Chúng ta không tắm quá muộn cũng như không tắm nước lạnh. Tránh uống rượu trước khi ra ngoài trời vì rượu làm giãn nở các mạch m.áu trên da, khiến cơ thể cảm thấy ấm hơn, trong khi thực sự lấy đi nguồn nhiệt ra khỏi các cơ quan quan trọng.
